مقدمه
کیفیت آب یکی از عوامل مهم در دوام و عملکرد لولههای پنجلایه در سیستمهای تأسیساتی است. در مناطق مختلف ایران، بهویژه در شهرهای جنوبی و شرقی، میزان شوری و سختی آب بالاست و این مسئله میتواند به مرور زمان باعث خوردگی، رسوبگذاری و کاهش عمر مفید لولهها شود. شناخت تأثیر این عوامل و انتخاب لوله مناسب بر اساس شرایط آب، میتواند از هزینههای تعمیر و تعویض در آینده جلوگیری کند. در این مقاله به بررسی علمی تأثیر آب شور و سختی آب بر لوله پنجلایه و راهکارهای افزایش دوام آن در پروژههای ساختمانی میپردازیم.
لوله پنجلایه چیست و چرا اهمیت دارد؟
لوله پنجلایه (PEX-AL-PEX) ترکیبی از پلیاتیلن و لایه میانی آلومینیوم است که با جوش لیزری یا چسبی بهصورت چندلایه به هم متصل میشود. این ساختار باعث مقاومت بالا در برابر فشار، حرارت و خوردگی میگردد. طبق گزارش ISO 21003:2024، لولههای پنجلایه باکیفیت تا ۵۰ سال عمر مفید دارند، اما در صورت تماس با آب شور یا دارای سختی زیاد، عملکرد آنها بهشدت تحت تأثیر قرار میگیرد.
ویژگیهای اصلی لوله پنجلایه:
- تحمل فشار تا ۱۰ بار و دمای ۹۵ درجه سانتیگراد
- مقاوم در برابر انبساط طولی
- بدون نفوذ اکسیژن و رسوبپذیری کم
- مناسب برای آب سرد، گرم، گرمایش از کف و تاسیسات بهداشتی
ترکیب شیمیایی آب و تأثیر آن بر لولهها
آب آشامیدنی معمولاً حاوی املاحی مانند کلسیم (Ca)، منیزیم (Mg)، کلر (Cl) و سدیم (Na) است. وجود بیش از حد این مواد میتواند دو نوع آسیب اصلی ایجاد کند:
- آب شور (شوری بالا)
- افزایش غلظت کلرید سدیم باعث خوردگی در لایه آلومینیوم میشود.
- کلر زیاد موجب اکسید شدن سطح داخلی فلز میگردد.
- در دماهای بالا، واکنشهای الکتروشیمیایی تسریع شده و لایه آلومینیوم تضعیف میشود.
- آب سخت (املاح زیاد)
- املاح کلسیم و منیزیم در دیواره داخلی لوله رسوب میکنند.
- رسوبات باعث کاهش قطر مفید لوله و افت فشار جریان آب میشوند.
- به مرور زمان، انتقال حرارت کاهش یافته و راندمان سیستم پایین میآید.
نتایج آزمایشهای استاندارد (مطالعه ۲۰۲۵)
براساس پژوهش مرکز تحقیقات مسکن و تأسیسات ایران در سال ۲۰۲۵، قرار گرفتن لولههای پنجلایه در آب با سختی بالاتر از ۳۰۰ ppm باعث کاهش ۱۵٪ در طول عمر مفید لایه آلومینیومی طی ۵ سال شده است. همچنین لولههایی که در معرض آب شور با کلرید بیش از ۲۵۰ mg/L قرار گرفتند، پس از ۲ سال علائم خوردگی سطحی نشان دادند.
نکات اجرایی مهم
- در مناطق جنوبی کشور، حتماً از سیستم تصفیه آب مرکزی استفاده شود.
- از برندهای دارای گواهی ISO 21003 و استاندارد ملی ایران بهره بگیرید.
- قبل از راهاندازی، فشار سیستم با نیتروژن تست شود تا از نشتی جلوگیری گردد.
- در سیستمهای گرمایش از کف، حتماً از آب نرم استفاده شود.
تأثیر آب شور بر عملکرد لایه آلومینیوم
لایه آلومینیوم در ساختار لوله پنجلایه نقش اصلی در تحمل فشار دارد. تماس طولانیمدت با آب شور میتواند باعث:
- اکسید شدن لایه میانی آلومینیوم
- ایجاد میکروترک در محل جوش لیزری
- کاهش مقاومت مکانیکی در برابر فشار
راهکارهای پیشنهادی
- استفاده از لولههای دارای پوشش ضد خوردگی داخلی (Coating Layer)
- انتخاب لوله با جوش لیزری بهجای جوش چسبی
- نصب فیلترهای حذف یون کلرید در ورودی ساختمان
تأثیر سختی آب بر عملکرد سیستم
رسوبات ناشی از سختی آب بیشتر در سیستمهای گرمایشی و آب گرم مشاهده میشود. تجمع رسوب در لایه داخلی لوله باعث:
- کاهش سرعت جریان آب تا ۳۰٪
- افزایش مصرف انرژی در پمپ و پکیج
- انسداد جزئی شیرآلات و اتصالات
راهکارهای پیشنهادی
- نصب سختیگیر مغناطیسی یا رزینی
- سرویس دورهای سیستم گرمایشی
- استفاده از لولههای پنجلایه با لایه درونی PEX-c مقاوم در برابر رسوب
مقایسه عملکرد لولهها در شرایط مختلف
| نوع آب | تأثیر بر لایه آلومینیوم | تأثیر بر لایه پلیاتیلن | طول عمر تقریبی | نیاز به فیلتر |
|---|---|---|---|---|
| آب معمولی | کم | ناچیز | ۴۰ تا ۵۰ سال | ندارد |
| آب سخت (۳۰۰ ppm+) | رسوب سطحی | افت دبی جزئی | ۳۰ تا ۳۵ سال | دارد |
| آب شور (کلرید بالا) | خوردگی تدریجی | تغییر رنگ جزئی | ۲۰ تا ۲۵ سال | حتماً دارد |
نکات کلیدی
- آب شور و سختی زیاد باعث کاهش عمر لولههای پنجلایه تا ۴۰٪ میشود؛ استفاده از فیلتر و لولههای دارای پوشش ضد خوردگی بهترین راهکار است.
- لایه آلومینیوم در لولههای پنجلایه بیشترین حساسیت را به شوری و کلر دارد و باید از آب تصفیهشده یا فیلتر یونزدایی استفاده شود.
- سختی آب باعث تشکیل رسوب در دیواره لوله و کاهش راندمان سیستمهای گرمایشی میشود.
- انتخاب لولههای دارای جوش لیزری و گواهی ISO 21003 در مناطق دارای آب شور، باعث افزایش عمر سیستم تأسیساتی میشود.
سوالات متداول
۱. آیا لوله پنجلایه در برابر آب شور مقاوم است؟
تا حدودی بله، اما در صورت استفاده مداوم از آب شور بدون فیلتر، لایه آلومینیوم آسیب میبیند.
۲. سختی آب چگونه بر لوله تأثیر میگذارد؟
با رسوبگذاری در داخل لوله باعث کاهش جریان، افزایش مصرف انرژی و افت فشار سیستم میشود.
۳. بهترین راه جلوگیری از خوردگی لوله در آب شور چیست؟
استفاده از فیلتر کلر، پوشش ضد خوردگی داخلی و انتخاب لوله با جوش لیزری.
۴. آیا لایه پلیاتیلن داخلی در برابر املاح مقاوم است؟
بله، لایه PEX در برابر املاح و خوردگی شیمیایی مقاومت بالایی دارد، اما در برابر کلر شدید آسیبپذیر است.
۵. چگونه میتوان عمر لوله پنجلایه را افزایش داد؟
با نصب سیستم تصفیه آب، انجام سرویس دورهای و انتخاب برندهای دارای استاندارد جهانی.
۶. تفاوت تأثیر آب شور و سخت چیست؟
آب شور باعث خوردگی فلزی، در حالی که آب سخت موجب رسوبگذاری و انسداد تدریجی میشود.
لا تعليق